Dưới thời vua Gia Long, ngôi chợ tọa lạc ở bên ngoài cửa Chánh Đông (tức cửa Đông Ba) với tên gọi Quy Giả Thị. Sau biến cố kinh thành Huế vào năm 1885, chợ bị thực dân Pháp phá hủy. Năm 1887, vua Đồng Khánh cho xây dựng lại chợ và lấy tên là Đông Ba. Năm 1899, vua Thành Thái cho dời chợ Đông Ba về vị trí như hiện nay; đến nay đã hơn 120 năm.

Lầu chuông chợ Đông Ba được xây từ thời Thành Thái, đến thời Pháp thuộc trở thành tháp đồng hồ, là một nét kiến trúc đặc trưng của khu chợ nổi tiếng cố đô Huế xưa những năm 1900.

Khu bán gà vịt của chợ Đông Ba năm 1914.

Chợ Đông Ba nhìn từ máy bay năm 1949.

Các ki-ốt khu vực xung quanh chợ Đông Ba năm 1966.

Trong quá trình xây dựng và phát triển chợ, Đông Ba còn là nơi có truyền thống đấu tranh cách mạng bất khuất, kiên cường trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Ngay từ khi mới thành lập, tầng lớp tiểu thương chợ Đông Ba đã tích cực hưởng ứng các phong trào đấu tranh chống sưu thuế, chống bắt lính, ủng hộ hoạt động của các nhà yêu nước. Có lúc, trên 400 tiểu thương chợ Đông Ba đã tham gia đoàn biểu tình hơn hai vạn người dưới sự chỉ đạo của thành ủy Huế, đấu tranh thống nhất tổ quốc. Ước tính cho đến ngày thống nhất miền Nam (1975), lực lượng tiểu thương chợ Đông Ba đã tham gia, tổ chức 255 cuộc biểu tình, xuống đường, sát cánh cùng các tầng lớp nhân dân, trí thức, học sinh, sinh viên đấu tranh chống đế quốc Mỹ xâm lược và bè lũ tay sai… Trong cuộc đấu tranh đó, nhiều tiểu thương đã trưởng thành và trở thành những cán bộ kiên cường của cách mạng, nhiều chị là cơ sở bí mật, nuôi giấu cán bộ, nhiều chị đã anh dũng hy sinh trong các cuộc đấu tranh trực diện với kẻ thù, mặc dù bị giam cầm, tra tấn tù đày nhưng chị em tiểu thương chợ Đông Ba vẫn trung kiên một lòng theo cách mạng, theo Bác Hồ. Những đóng góp của chị em tiểu thương chợ Đông Ba tô điểm thêm truyền thống đấu tranh anh dũng của dân tộc. Chị em tiểu thương chợ Đông Ba đã được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Kháng chiến hạng Nhất.

Với diện tích hơn 47.600m2, chợ Đông Ba kéo dài từ cầu Gia Hội đến cầu Tràng Tiền. Một mặt chợ nằm dọc theo dòng sông Hương thơ mộng, mặt chính là phố Trần Hưng Đạo. Chợ Đông Ba có kiến trúc ba lầu vuông vức với hơn 2.700 lô hàng và hơn 1.800 hộ kinh doanh được phân bổ tại 6 khu vực.

Có khoảng 60 ngành hàng từ các mặt hàng cao cấp đến bình dân được buôn bán kinh doanh tại đây, tạo công ăn việc làm cho hàng nghìn lao động. Là ngôi chợ có lượng lưu thông hàng hóa lớn từ các thương nhân và người dân, chợ thường xuyên sầm uất, tấp nập người mua bán từ sáng tận đến chiều tối.

Chợ Đông Ba hiện đang trở thành một điểm du lịch-văn hóa của cố đô Huế. Du khách đến với chợ có thể thưởng thức những sản phẩm tinh túy, mang đậm nét văn hóa của vùng đất Cố đô như trà Cung đình, nón lá bài thơ, mè xửng, mắm ruốc, sen khô, phấn nụ… Nhiều người cũng bị cuốn hút bởi các trải nghiệm bên trong “thiên đường” ẩm thực chợ với bún bò, cơm hến, bánh bèo-nậm-lọc, cháo vịt… Chợ Đông Ba như một xứ Huế thu nhỏ. Ở đó, du khách thập phương có thể cảm nhận được không chỉ những đặc sản, tinh hoa mà còn được hiểu thêm về những con người vùng đất Cố đô.

Bên cạnh các danh lam thắng cảnh cổ kính của Cố đô Huế như chùa Thiên Mụ, Đại Nội Huế… chợ Đông Ba cũng là một địa điểm đẹp, lý tưởng để tham quan, chụp ảnh và lưu giữ những khoảnh khắc đáng nhớ mỗi khi đến Thừa Thiên-Huế. Không khó để bắt gặp trên các trang báo, mạng xã hội những hình ảnh của các du khách thập phương, bạn trẻ thả dáng bên tà áo dài, tạo dáng trước cổng chợ Đông Ba hay các gian hàng lưu niệm, bánh kẹo đầy sắc màu.

Gắn liền với nhiều dấu mốc lịch sử quan trọng của quê hương xứ Huế, vậy nên ngôi chợ truyền thống này không chỉ đơn thuần là một trung tâm buôn bán huyên náo mà còn chứa đựng nhiều giá trị văn hóa, tinh thần của người con đất Cố đô. Chính vì thế mà chợ Đông Ba là niềm tự hào của người dân Huế và là điểm đến du lịch hấp dẫn đối với du khách muôn nơi.